سئوال:
مشاور عزیز، پس از اینکه شرکتمان، دفتر خود را تعطیل کرد، از کار بیکار شدم و حالا مدتی است که دنبال کار هستم ولی تا حالا هیچ نتیجه‌ای نگرفته‌ام. بیش از ۱۰ سال در حوزه بازاریابی و رسانه سابقه کار دارم ولی مشکلم اینجاست که این روزها، بعضی شرکت‌ها تلفنی مصاحبه می‌کنند.
حتی قبل از کرونا هم خیلی‌ها از این طریق مصاحبه می‌کردند. یک تماس تلفنی اولیه، جهت غربالگری از نظر من ایرادی ندارد اما چندتا از شرکت‌ها به‌جز تماس اولیه، باقی فرآیند استخدام را نیز به شکل تلفنی پیش می‌برند؛ یعنی مجبورم با مدیر استخدام از طریق تلفن صحبت کنم. مکالمه خوبی با مدیران استخدام داشتم و به‌نظرم همه‌چیز خوب پیش می‌رفت اما پس از اتمام مصاحبه، هیچ خبری از آنها نشد. به‌نظرم این روش به ضرر کارجو است چون ایجاد رابطه دوستانه از طریق تلفن خیلی سخت‌تر است تا دیدار حضوری که می‌توانی با طرف‌مقابل تماس چشمی برقرار کنی. از طریق تلفن، نمی‌توانی با مخاطبت حرف‌های خودمانی بزنی چون خیلی سریع می‌رود سر اصل مطلب و حتی نمی‌توانی آنها را تحت‌تاثیر ظاهر و نوع لباس پوشیدنت قرار دهی (مثلا یک کت و شلوار خوش‌دوخت که نشان دهد تو به این چیزها اهمیت می‌دهی). سابقا با تو تماس می‌گرفتند و قرار مصاحبه می‌گذاشتند و سپس، با چند نفر دیدار می‌کردی. اما حالا، هدف از این مصاحبه‌های تلفنی چیست و چطور می‌توانم تاثیر خوبی روی آنها بگذارم وقتی فقط صدایم را می‌شنوند؟
پاسخ مشاور:
دوست عزیز، من فکر می‌کنم افزایش استفاده از مصاحبه تلفنی «خوب» است، هم برای کارجو و هم برای کارفرما. مصاحبه تلفنی کمک می‌کند یکسری نقاط منفی که برایت مهم هستند را همان ابتدا شناسایی کنی. این‌طوری، وقتت هدر نمی‌رود چون مصاحبه‌های حضوری، زمان بیشتری می‌گیرند. وقتی مصاحبه اول، حضوری است تو ممکن است یکسری کار انجام دهی، مثلا از کار فعلی‌ات مرخصی بگیری، یک دست لباس نو بخری، صرفا به‌خاطر یک مصاحبه حضوری که ممکن است طی آن بفهمی شغل مربوطه، با چیزی که در ذهنت بوده زمین تا آسمان فرق دارد. همین در مورد کارفرما نیز صحت دارد. اصلا منطقی نیست که قبل از یک گفت‌وگوی کوتاه تلفنی با هدف غربالگری، کلی تلاش کنند و زمان خالی کنند برای یک مصاحبه حضوری یک ساعته. به‌عنوان کسی که با هزاران نفر مصاحبه کرده، با اطمینان می‌گویم که معمولا پس از یک گفت‌وگوی یک ربعه، کاملا مشخص می‌شود که طرف به‌درد شغل مربوطه می‌خورد یا نه و من شخصا ترجیح می‌دهم این را تلفنی بفهمم تا حضوری. از طریق مصاحبه تلفنی من زودتر یکسری چیزها را می‌فهمم، مثل مشکل کارجو در برقراری ارتباط یا مثلا اینکه حقوق درخواستی‌اش خیلی بیشتر از محدوده حقوق ماست، یا آنقدرها هم که در رزومه‌اش نوشته باتجربه نیست و این به‌نفع کارجو هم هست چون اگر کار مربوطه، برایت مناسب نباشد، در وقتت صرفه‌جویی می‌شود. مصاحبه تلفنی به هر دو طرف کمک می‌کند به شکلی کارآمدتر، اطلاعات کسب کنند.
تو دلایلی آوردی که چرا مصاحبه حضوری را ترجیح می‌دهی و جالب اینجاست که کارفرماها معمولا به آن چیزها اهمیت نمی‌دهند. درست است که دیالوگ‌های کوتاه و خودمانی، فضا را صمیمی می‌کنند اما کارفرما در نهایت تو را براساس مهارت‌ها و تجربیاتت می‌سنجد. کارفرما نباید کارجو را به‌خاطر اینکه از گفت‌وگو با او لذت برده‌است، انتخاب کند. این به‌نفع کسانی است که وجوه اشتراک زیادی با مسوول مصاحبه دارند و به‌ضرر بقیه است. برویم سر موضوع لباس. یکسری شغل‌ها هستند که انتخاب لباس در آنها مهم است اما در اغلب مشاغل، خوش‌لباسی معیار اصلی انتخاب نیست. با این اوصاف، مصاحبه تلفنی، فضایی ایجاد می‌کند که همه به یک اندازه شانس برنده‌شدن داشته باشند و این خوب است، حتی اگر با ذهنیتی که تو در مورد مصاحبه داری، کمی فرق داشته باشد. اما اضطرابت را درک می‌کنم چون حس می‌کنی این روش، توانایی‌هایت را نشان نمی‌دهد. پس به این نکات دقت کن تا قبل از مصاحبه تلفنی، آمادگی و طی آن، عملکرد بهتری داشته باشی: ایجاد صمیمیت از طریق تلفن هم ممکن است. ولی شاید نه از طریق دیالوگ‌های خودمانی و کوتاه. در مصاحبه‌های تلفنی، معمولا سریع‌تر سر اصل مطلب می‌روند و تو وقت نداری حرف‌های خودمانی بزنی. اما همزمان با ادامه مصاحبه، می‌توانی محاوره‌ای به سوال‌ها جواب بدهی. لازم نیست جواب‌هایت رسمی و تمرین شده باشند. باید آرام و اهل مشارکت به‌نظر برسی، مثل وقتی که داری درباره یک پروژه با همکارت حرف می‌زنی. مصاحبه‌ای خوب است که یک گفت‌وگوی واقعی و خالص باشد و اگر این‌طوری به آن نگاه کنی، برقراری ارتباط انسانی با طرف مقابل برایت آسان‌تر می‌شود. به لحنت دقت کن. تو و مسوول مصاحبه، قادر به برقراری تماس چشمی و مشاهده زبان بدن یکدیگر نیستید پس اینجا، لحن اهمیت پیدا می‌کند. سعی کن گرم و سرحال به‌نظر برسی و در گفت‌وگو شرکت کنی. اگر لحنت یکنواخت است، می‌توانی لبخند بزنی. او لبخند تو را نمی‌بیند اما لبخند زدن کمک می‌کند لحنت از یکنواختی دربیاید. فرض کن مصاحبه واقعی است. بعضی از کارجوها فکر می‌کنند مصاحبه تلفنی، صرفا یک گفت‌وگوی غیررسمی برای شناخت طرفین است، البته گاهی همین‌طور است. اما بیشتر اوقات، هدف این مصاحبه‌ها غربالگری است و این یعنی مسوول مصاحبه طی گفت‌وگو دارد تصمیم می‌گیرد که آیا تو را به مرحله بعد بفرستد یا نه. ممکن است پیرامون یکسری موضوعات ابتدایی باشند. شاید هم سوالات سخت از تو بپرسند. پس باید برای این مکالمه آماده باشی.
می‌توانی از یادداشت‌هایت کمک بگیری. یکی از بزرگ‌ترین مزایای مصاحبه تلفنی این است که می‌توانی هرقدر دلت می‌خواهد به یادداشت‌هایت نگاه کنی. البته نباید طوری حرف بزنی که مسوول مصاحبه فکر کند داری روخوانی می‌کنی. یا نباید قبل از پاسخ به هر سوال، صدای ورق‌زدن کاغذها در فضا بپیچد اما می‌توانی از یادداشت‌ها برای یادآوری نکات کلیدی یا ادبیات پاسخگویی به سوالات سخت، استفاده کنی و این در مصاحبه‌های حضوری ممکن نیست. یادت باشد که مصاحبه تلفنی باید به نفع تو هم باشد، چون فرصتی می‌دهد که قبل از افتادن در پروسه گزینش، ببینی آیا اصلا به آنجا علاقه داری یا نه. در واقع، نباید به مصاحبه طوری نگاه کنی که انگار آنجا نشسته‌ای تا قضاوت شوی. اگر به مصاحبه به چشم فرصتی برای شناخت آنها نگاه کنی، بهتر به‌نظر خواهی آمد. مدیران استخدام به‌دنبال کسی هستند که بتواند نقادانه فکر کند؛ کسی که به دنبال جواب این سوال است «آیا این شغل مناسب من است یا نه؟»، نه کسی که آرزو دارد استخدام شود و وقتی در گروه اول باشی، از تو بیشتر خوششان خواهد آمد.
ممکن است هیچ‌وقت از مصاحبه‌های تلفنی به اندازه مصاحبه‌های حضوری خوشت نیاید اما به‌نظرم اگر از این زاویه به آن نگاه کنی، حداقل کمتر از آن وحشت خواهی داشت یا حتی ممکن است قدرشان را بدانی.
- در مورد پیشنهاداتی که مشاوران خارجی ارائه کرده‌اند، قبل از پذیرش و به‌کارگیری این پیشنهادات، بررسی کنید که آیا با توجه به شرایط و بافت اجتماعی - اقتصادی کشورمان، اجرای این پیشنهاد به مصلحت است. این وبلاگ مسئولیتی در قبال کاربرد این پیشنهادات توسط خوانندگان ندارد.
- لطفا نظرات و تجربیاتتان را با خوانندگان وبلاگ در میان بگذارید.