تعیین اهداف آموزشی به کمک طبقه بندی بلوم

دیروز داشتم با یکی از دوستان که داره یک مجموعه دوره آموزشی آنلاین تهیه میکنه صحبت میکردم. تاکیدم این بود: حتما اولش طراحی دوره رو انجام بده و طبقه بندی بلوم (سطوح یادگیری بلوم) رو فراموش نکن.

بلوم بر این باور بود که وقتی معلم می‌خواهد یک جزوه بنویسد یا به کلاس برود یا امتحان طراحی کند یا هر کار دیگری که به آموزش مربوط است انجام بدهد، باید بتواند ابتدا تکلیف خودش را مشخص کند که از این تلاش و فعالیت چه انتظاری دارد. – متمم

بهش گفتم خلاصه یادداشت برداریهای ۲ سال پیشم رو براش میفرستم، بعد گفتم خوب چه کاریه، همینجا بگذارمش که برای همه علاقه مندان به این موضوع در دسترس باشه 🙂

روش نوشتن اهداف دوره، و یا نتایج یادگیری (Learning outcomes)

یکی از بهترین راه های شروع برنامه ریزی دوره شما این است که فکر کنید می خواهید دانشجویان شما بعد از اتمام دوره، بتوانند چه کارهایی انجام دهند. در عین حال، خوب است که تصور کنید که آنها باید چطور دانش و مهارت جدید خود را بیان کنند و نشان دهند. یعنی فقط به محتوای دوره تمرکز نکنید، بلکه همچنین بر مهارت ها، توانایی ها، باورها و نگرش هایی که پس از اتمام دوره حاصل می شود، متمرکز شوید.

نتایج یادگیری شامل دانش، مهارت ها و توانایی هایی است که دانش آموزان باید در هنگام تکمیل دوره به دست آورده باشند. نتایج آموزش با عبارات دیگر نیز شناخته می شوند: نتایج دوره، اهداف دوره، اهداف یادگیری، و نتایج یادگیری دانش آموزان.

نوشتن دقیق اهداف دوره مهم هستند، زیرا آنها تمامی جنبه های دوره شما را شکل می دهند، از انتخاب محتوا و فعالیت ها تا ایجاد ارزیابی (آزمونی) که تعیین می کند که آیا دوره یا برنامه یادگیری موثر بود یا نه.

در نتیجه به جای فکر کردن در مورد اینکه می خواهید چه چیزی تدریس کنید، به این فکر می کنید که چطور می توان فرآیند یادگیری را تسهیل کرد.

بعد از نگارش پیش نویس اولیه اهداف دوره، ممکن است یک لیست طولانی داشته باشید، اما با مرور مجدد نهایتا ۶ تا ۷ مورد از بهترینهای آنها را انتخاب کنید.

اطلاعات بیشتر: این کتاب و این مطلب و این نمودار.

چک لیست کنترل کیفیت

می توانید از معیارهای SMART استفاده کنید:

• S مخفف Specific (مشخص) – یک حوزه مشخص را برای بهبود هدف قرار دهید. یعنی هدف خیلی گسترده نباشد.
• M مخفف Measurable (قابل اندازه‌گیری) – یک مقدار عددی یا دست کم روشی برای اندازه‌گیری پیشرفت مشخص کنید. (*)
• A مخفف Achievable (قابل دستیابی) – اهداف مطلوب باید انجام شدنی باشند.
• R مخفف Relevant (مرتبط) – اطمینان حاصل کنید که اهداف دوره با محتوای دوره مرتبط باشد.
• T مخفف Time-related (زمان‌مند) – مشخص کنید که اهداف در چه زمانی باید حاصل خواهند شد.

(*) توجه کنید که معیار دوم نمی‌گوید که تمام اهداف در تمام سطوح باید قابل اندازه‌گیری باشند. در برخی شرایط این واقع‌گرایانه نیست که سعی کنیم هدفی را اندازه‌گیری کنیم.

همچنین فعل ها یا عباراتی مانند «درک»، «شناختن»، «آشنا شدن با» و «افزایش آگاهی درباره» را به کار نبرید. در عوض، از افعال فعال (active verbs) و عباراتی استفاده کنید که متضمن نتایج قابل اندازه گیری باشند مانند “شناسایی”، “توصیف”، “تجزیه و تحلیل”، “ارزیابی” و “ایجاد”.

برای اینکه بدانید افعال حرکتی چیستند، ابتدا ادامه مطلب (طبقه بندی بلوم) را بخوانید و بعد این فایل pdf را ببینید. این فایل یک صفحه ای ترجمه شود (با استفاده از این تصویر از این مطلب)

طبقه بندی بلوم (Bloom’s Taxonomy)

این تصویر را نگاه کنید (منبع: این مطلب وب سایت متمم)

مطابق بازبینی سال ۲۰۰۱، شش سطح طبقه بندی بلوم وجود دارد که از پایین ترین به بالاترین مهارت های شناختی می رسد:

1. دانش / یادآوری (Knowledge / remembering)
2. درک / فهمیدن (Comprehension / understanding)
3. به کارگیری / درخواست (Application / applying)
4. تجزیه و تحلیل / تجزیه و تحلیل (Analysis / analyzing)
5. ارزیابی / ارزیابی (Evaluation / evaluating)
6. ترکیب / ایجاد (Synthesis / creating)

چگونه اهداف آموزشی بنویسیم؟

اهداف آموزشی باید در قالب جملات روشن با افعال ساده و فعال نوشته شوند. باید حتی المقدور از افعال کلی و غیر قابل اندازه گیری مانند “آموختن”، “دانستن”، “فهمیدن” و غیره اجتناب کرد و افعال قابل مشاهده و ارزیابی را جایگزین کرد مانند “فهرست کردن”، “نام بردن”، “درست کردن”، “اندازه گیری کردن”، “محاسبه کردن” و غیره.

چند مثال:

1. به خاطر سپردن: دانشجو باید بتواند اسامی عناصر جدول مندلیف را به خاطر سپارد.
2. فهمیدن: دانشجو باید بتواند قانون جاذبه را به زبان خود توضیح دهد.
3. کاربرد: دانشجو باید بتواند یک برنامه به زبان پاسکال بنویسید.
4. تجزیه و تحلیل: دانشجو باید بتواند عوامل شکست آلمان در جنگ جهانی اول را تحلیل کند.
5. نقد و ارزیابی: دانشجو باید بتواند نظریه تکامل داروین را نقد کند.
6. خلق و آفرینش: دانشجو باید بتواند یک قطعه موسیقی بدیع بسازد.

این شکل را نگاه کنید (منبع: ویکی پدیا)

مقاله مرتبط: ارزیابی برنامه‌های درسی رشته آموزش زبان انگلیسی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد بر مبنای طبقه‌بندی بازنگری شده بلوم

ترجمه و تلخیص:

۲۰۱۴ Moodle Course Design Best Practices, Chapter 2: Planning Your Course

پی نوشت:

مطلب را که تمام کردم، با جستجوی عبارت “طبقه بندی بلوم افعال حرکتی” در گوگل این فایل pdf و این یکی را پیدا کردم.